Chấm 11m — hay điểm phạt đền (penalty mark) — là một trong những yếu tố quyết định nhất trên sân bóng, ảnh hưởng trực tiếp tới tỷ số và tính công bằng của trận đấu. Hiểu rõ vị trí, kích thước và quy định xung quanh chấm 11m theo Luật Bóng đá FIFA (Laws of the Game 2024/2025) giúp người hâm mộ và cầu thủ nắm bắt chính xác những khoảnh khắc mang tính quyết định này.
Điểm phạt 11m trên sân bóng theo chuẩn FIFA, nơi giao tranh tâm lý quyết định cuộc chơi.
Vị trí và kích thước chấm 11m
- Chấm 11m nằm tại tâm của vòng cấm (penalty area), cách vạch cầu môn 11 mét (thường ghi kèm 12 yards trong tài liệu song ngữ).
- Về hình thức, chấm 11m là một điểm đánh dấu có đường kính khoảng 12 cm, được kẻ rõ nét và thường có màu tương phản với nền sân (thường là màu trắng).
- Việc xác định chính xác vị trí chấm 11m là tiêu chuẩn quốc tế nhằm đảm bảo sự đồng nhất giữa các trận đấu chuyên nghiệp trên toàn cầu.
Biểu đồ minh họa vị trí chấm 11m và vòng cung penalty theo quy định quốc tế.
Vai trò quan trọng của chấm 11m trong trận đấu
Chấm 11m xuất hiện trong nhiều tình huống mang tính bước ngoặt:
- Thực hiện quả phạt đền trực tiếp: Khi một cầu thủ phạm lỗi trong vòng cấm, đội bị phạm lỗi được hưởng một quả penalty đặt tại chấm 11m — chỉ còn thủ môn đối phương và cầu thủ thực hiện.
- Luân lưu 11m (penalty shootout): Khi hai đội hòa sau hai hiệp phụ ở các trận loại trực tiếp, loạt sút luân lưu từ chấm 11m quyết định tấm vé đi tiếp hay chức vô địch.
- Ảnh hưởng chiến thuật: Sự hiện diện chấm 11m làm giảm khả năng phạm lỗi trong vòng cấm và thay đổi cách tổ chức phòng ngự.
- Tâm lý thi đấu: Với người thực hiện, chấm 11m là điểm tập trung áp lực; với thủ môn, đó là phép thử khả năng phản xạ và phán đoán.
Quy định chi tiết theo Luật FIFA (Luật 14 — Quả phạt đền)
Luật 14 của FIFA (Laws of the Game 2024/2025) nêu rõ các quy tắc và xử lý khi thực hiện penalty:
- Vị trí bóng: Bóng phải được đặt cố định trên chấm 11m.
- Vị trí cầu thủ sút: Cầu thủ thực hiện phải đứng ngay sau bóng trước khi sút.
- Vị trí thủ môn: Thủ môn phòng ngự phải đứng trên vạch cầu môn giữa hai cột dọc, không được chạm cột, lưới hoặc di chuyển ra khỏi vạch theo chiều dọc trước khi bóng bị sút. Ít nhất một phần bàn chân phải chạm hoặc thẳng hàng với vạch cầu môn tại thời điểm bóng được đá.
- Vị trí các cầu thủ khác: Tất cả cầu thủ còn lại (trừ sút và thủ môn) phải đứng ngoài khu vực phạt đền và vòng cung penalty, cách chấm 11m ít nhất 9,15 mét (10 yards) và đứng sau chấm khi bóng được đá.
- Thực hiện cú sút: Cầu thủ phải đá bóng về phía trước; không được chạm bóng lần hai trước khi bóng chạm cầu thủ khác.
- Xử lý vi phạm:
- Nếu thủ môn di chuyển sớm nhưng bóng vào lưới: bàn thắng được công nhận; nếu thủ môn di chuyển sớm mà bóng không vào: sút lại.
- Nếu cầu thủ sút vi phạm (chạm bóng lần hai, dàn dựng, v.v.) và bóng vào lưới: bàn thắng không công nhận, phạt gián tiếp cho đội phòng ngự; nếu bóng không vào: phát bóng lại hoặc phạt tùy tình huống.
- Nếu nhiều vi phạm xảy ra cùng lúc, trọng tài áp dụng các tình huống xử lý theo thứ tự ưu tiên trong Luật.
VAR và kiểm tra di chuyển thủ môn
Hệ thống VAR hiện được sử dụng rộng rãi để kiểm tra các tình huống liên quan chấm 11m — đặc biệt là di chuyển sớm của thủ môn hoặc xác định có lỗi trong vòng cấm trước đó. Những tình huống VAR can thiệp thường dẫn đến:
- Bắt phạt pen nếu trước đó trọng tài bỏ qua lỗi trong vòng cấm.
- Yêu cầu thực hiện lại penalty khi thủ môn di chuyển sớm và ảnh hưởng tới kết quả.
- Thu hồi bàn thắng nếu phát hiện lỗi rõ ràng qua video.
Ví dụ điển hình là loạt trận World Cup 2022 và nhiều trận cúp châu Âu, nơi VAR thay đổi kết quả penalty và nhấn mạnh yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt Luật 14.
VAR và quy định thủ môn di chuyển sớm thường quyết định việc sút lại hoặc công nhận bàn thắng.
Ví dụ thực tế từng gây tranh cãi
Chấm 11m là nguồn gợi ra nhiều khoảnh khắc lịch sử và tranh cãi:
- World Cup 2022 (Argentina vs Pháp): Loạt penalty và sự xuất sắc của thủ môn quyết định ngôi vương, minh chứng tầm quan trọng của từng cú sút từ chấm 11m.
- Nhiều trận đấu Champions League và các giải quốc nội từng chứng kiến penalty bị thực hiện lại do thủ môn di chuyển sớm — cho thấy mức độ chính xác mà Luật quy định yêu cầu.
FAQ — Giải đáp nhầm lẫn phổ biến
- Cầu thủ có được giả vờ dừng lại trước khi sút penalty không?
- Cầu thủ được phép giả vờ (feint) trong giai đoạn chạy tới bóng nhưng không được dừng hẳn, nếu dừng hẳn khi đã chạm bóng sẽ bị coi là vi phạm.
- Thủ môn có được di chuyển ra khỏi vạch cầu môn trước khi bóng sút không?
- Thủ môn được phép di chuyển theo chiều ngang dọc vạch cầu môn nhưng phải giữ ít nhất một phần bàn chân trên hoặc thẳng hàng với vạch cho đến khi bóng được đá. Di chuyển hoàn toàn ra khỏi vạch trước thời điểm sút là vi phạm.
- Khoảng cách 11m có thay đổi theo giải đấu không?
- Không. Khoảng cách 11 mét (12 yards) là tiêu chuẩn quốc tế theo FIFA, áp dụng trong các hạng đấu chuyên nghiệp.
Hành vi thực hiện penalty với kỹ thuật và tâm lý là yếu tố quyết định, được FIFA quy định chặt chẽ.
Kết luận
Chấm 11m tuy chỉ là một điểm nhỏ trên mặt sân nhưng tầm ảnh hưởng thì rất lớn — từ việc phân định kết quả trận đấu đến ảnh hưởng chiến thuật và tâm lý cầu thủ. Nắm vững quy định về vị trí, kích thước và các điều luật liên quan (Luật 14 của FIFA) giúp hiểu đúng bản chất của các tình huống penalty và đánh giá chính xác các quyết định trọng tài, đặc biệt khi VAR tham gia. Bạn nghĩ tình huống penalty nào trong lịch sử là đáng nhớ nhất? Hãy để lại bình luận!
