Trọng tài là nhân tố quyết định công bằng trận đấu — từ trọng tài chính, trợ lý trên biên đến hệ thống VAR. Theo FIFA Laws of the Game 2024/25, hiểu rõ các loại trọng tài và phạm vi quyền hạn giúp người hâm mộ nắm được tại sao những quyết định thay đổi cục diện trận đấu. Bài viết giải thích chi tiết từng vai trò, khi nào VAR can thiệp và dẫn chứng thực tế để bạn dễ theo dõi.
Định nghĩa theo luật
- Trọng tài chính (Referee): Người có toàn quyền điều hành trận đấu trên sân, ra quyết định cuối cùng về bàn thắng, phạt đền, thẻ phạt và thời gian thi đấu.
- Trợ lý trọng tài (Assistant Referee): Hai trợ lý trên đường biên, chịu trách nhiệm báo việt vị, bóng ra ngoài và hỗ trợ trọng tài chính quan sát các tình huống khó nhìn.
- Trọng tài bàn (Fourth Official): Hỗ trợ quản lý thay người, hiển thị bù giờ, giải quyết vấn đề kỹ thuật trên đường biên.
- Tổ VAR (Video Assistant Referee): Nhóm trọng tài hỗ trợ bằng video, chỉ can thiệp trong một số trường hợp được luật hóa.
Tổ trọng tài trên sân với vai trò điều khiển trận đấu, trọng tài chính và trợ lý phối hợp giám sát.
Quyền hạn và nhiệm vụ theo FIFA Laws 2024/25
Trọng tài chính
- Bắt đầu và kết thúc trận đấu; xác định thời gian bù giờ.
- Quyết định bàn thắng hợp lệ, lỗi, thẻ vàng/đỏ, penalty.
- Có quyền thay đổi quyết định nếu trận đấu chưa tiếp tục sau khi tham khảo VAR.
Trợ lý trọng tài
- Phát hiện việt vị, bóng ra ngoài và hỗ trợ đánh giá các pha phạm lỗi ở cánh.
- Trao đổi với trọng tài chính qua cờ hoặc tai nghe để đưa ra cảnh báo hoặc thông tin tình huống.
Trọng tài bàn (Fourth Official)
- Quản lý thay người, bảng số thay người, kiểm soát khu kỹ thuật và giải quyết các vấn đề hành chính.
VAR và các giới hạn can thiệp
Theo Luật, VAR chỉ can thiệp trong 4 trường hợp:
- Bàn thắng (kiểm tra việt vị, bóng ra ngoài, chạm tay).
- Penalty (đình chỉ hoặc xác nhận lỗi trong vòng cấm).
- Thẻ đỏ trực tiếp.
- Nhầm lẫn danh tính cầu thủ.
VAR đưa ra khuyến nghị; trọng tài chính mới là người xem lại màn hình và ra quyết định cuối cùng.
Trọng tài rút thẻ – quyết định chính thuộc về trọng tài chính; trợ lý có thể góp ý nhưng quyết định cuối cùng vẫn là trọng tài chính.
Ví dụ thực tế minh họa vai trò trọng tài và VAR
- World Cup 2022 (Argentina vs Pháp): Có những tình huống quyết định nhỏ biến thành khoảnh khắc lịch sử, cho thấy vai trò của trọng tài sân và hệ thống VAR trong việc xác nhận bàn thắng và công bằng trận chung kết.
- Trận Bồ Đào Nha – Uruguay (được nhắc trong nhiều phân tích): các tình huống tranh cãi về bàn thắng và việt vị minh họa cách VAR thay đổi kết quả sau khi xem lại.
- Champions League 2019 (Liverpool vs Tottenham): Trọng tài Damir Skomina tham khảo VAR trước khi thổi penalty, quyết định này làm thay đổi cục diện trận chung kết.
Tổ VAR làm việc trong phòng kiểm soát, hỗ trợ trọng tài chính bằng hình ảnh và phân tích chậm.
Sai lầm và hiểu nhầm phổ biến
- Nhầm lẫn quyền quyết định: Nhiều khán giả cho rằng VAR “cướp còi”, thực tế VAR chỉ khuyến nghị; trọng tài chính vẫn quyết định cuối cùng.
- Hiểu sai về việt vị: Việc xác định việt vị dựa trên phần thân cầu thủ cho phép ghi bàn (trừ tay/cánh tay). Trợ lý trọng tài không chỉ báo bóng ra ngoài mà còn quan sát va chạm, hành vi phạm lỗi gần vị trí đứng.
- Kỳ vọng VAR can thiệp mọi tình huống: VAR chỉ can thiệp 4 trường hợp chính, các pha phạm lỗi nhỏ, tranh chấp biên thường không được xét lại.
Trọng tài Damir Skomina tham khảo VAR trước khi quyết định phạt đền tại chung kết Champions League 2019, minh họa tầm quan trọng của việc xem lại.
Thống kê đội ngũ trọng tài trong một trận chính thức
Thông thường một trận chính thức gồm:
- 1 trọng tài chính
- 2 trợ lý trọng tài (biên)
- 1 trọng tài bàn (fourth official)
- Hệ thống VAR: 1 trọng tài VAR chính và 2 trợ lý VAR
Tổng cộng có thể từ 6 đến 7 người phụ trách công tác điều khiển.
Hai trợ lý trọng tài trên đường biên theo dõi việt vị và bóng ra ngoài, vai trò quan trọng để trợ giúp trọng tài chính.
Kết luận
Hiểu rõ các loại trọng tài trong bóng đá và phạm vi quyền hạn theo Luật FIFA 2024/25 giúp khán giả phân tích quyết định trên sân chính xác hơn. VAR là công cụ hỗ trợ quan trọng nhưng không thay thế trọng tài chính; mọi quyết định cuối cùng vẫn thuộc về người giữ còi. Bạn nghĩ gì về mức độ can thiệp của VAR hiện nay? Hãy chia sẻ quan điểm của bạn!
