Lionel Messi từng định đoạt trận đấu bằng một cú đá phạt trực tiếp ở phút 90+5 giúp PSG thắng Lille 4-3 (tháng 2/2023) — ví dụ điển hình cho sức mạnh của quả đá phạt trực tiếp. Tuy nhiên, không ít khán giả nhầm lẫn giữa đá phạt trực tiếp và đá phạt gián tiếp: khi nào được sút thẳng ghi bàn, khi nào phải chạm cầu thủ khác? Bài viết giải rõ theo Luật của IFAB và FIFA, kèm ví dụ lịch sử và những thay đổi luật gần đây.
Định nghĩa ngắn gọn theo luật
Luật 13 (Free Kicks) của IFAB phân biệt rõ hai loại:
- Đá phạt trực tiếp: cầu thủ được phép sút thẳng vào khung thành và nếu bóng vào lưới thì bàn thắng được công nhận.
- Đá phạt gián tiếp: bàn thắng chỉ được công nhận khi bóng chạm thêm một cầu thủ khác (đồng đội hoặc đối phương) trước khi vào lưới.
Điểm phân biệt thực tế trên sân: trọng tài sẽ giơ tay báo hiệu đá phạt gián tiếp (tay giơ thẳng trên đầu) và giữ tín hiệu cho tới khi quả đá được thực hiện và bóng chạm cầu thủ khác. Đá phạt trực tiếp thì không có tín hiệu tay kéo dài như vậy.
Trọng tài giơ tay báo hiệu đá phạt gián tiếp, tín hiệu phân biệt với đá phạt trực tiếp
Những lỗi dẫn tới mỗi loại đá phạt
Đá phạt trực tiếp thường được thổi cho các lỗi nghiêm trọng như:
- Đá, cố gắng đá, đẩy, đánh, dùng cùi chỏ, kéo hoặc chặn gầm.
- Chơi thô bạo, ngăn cản bằng sức mạnh quá mức, hoặc xử lý bóng bằng tay cố ý (trừ thủ môn trong vòng cấm).
- Những lỗi ngoài vòng cấm nhưng đủ tính chất thô bạo để bị phạt trực tiếp.
Đá phạt gián tiếp áp dụng cho các lỗi ít nghiêm trọng hơn hoặc hành vi kỹ thuật:
- Chơi bóng nguy hiểm (ví dụ giơ chân quá cao nhưng không tiếp xúc).
- Cản đường di chuyển mà không tranh bóng.
- Lời lẽ hoặc hành vi phản đối trọng tài, những lỗi vị trí thủ môn như giữ bóng quá thời gian quy định.
Tín hiệu và quy tắc khoảng cách
- Khoảng cách hàng rào và mọi cầu thủ phòng ngự phải cách quả bóng tối thiểu 9,15 m (10 yards) đến khi bóng được đá.
- Nếu đá phạt gián tiếp bay thẳng vào lưới mà không chạm cầu thủ khác: bàn thắng không được công nhận, trận đấu tiếp tục bằng quả phát bóng lên cho đội phòng ngự.
- Tín hiệu dễ nhận biết nhất: trọng tài giơ một tay thẳng đứng trên đầu để báo đá phạt gián tiếp.
Những ví dụ lịch sử minh họa
- Đá phạt trực tiếp: Roberto Carlos (Brazil) với cú “hình trái chuối” từ khoảng 35 m ghi bàn trong trận gặp Pháp (1997) là minh chứng tiêu biểu cho pha đá phạt trực tiếp thành bàn.
Roberto Carlos thực hiện cú đá phạt trực tiếp ngoạn mục, hình mẫu đá phạt trực tiếp từ xa
- Đá phạt gián tiếp: Tháng 10/2002, Nolberto Solano thực hiện quả đá phạt gián tiếp cho Newcastle, tạo điều kiện để Alan Shearer dứt điểm ghi bàn vào lưới West Brom — cú phối hợp cho thấy đá phạt gián tiếp hiệu quả khi có pha chạm tiếp theo.
Alan Shearer ghi bàn nhờ tình huống đá phạt gián tiếp, ví dụ cho chiến thuật đá phạt gián tiếp
Thay đổi luật gần đây cần biết
- Quy định về thủ môn giữ bóng: trước đây thủ môn bị phạt nếu giữ bóng hơn 6 giây, từ mùa giải 2025/26 IFAB điều chỉnh khung thời gian thành 8 giây. Đồng thời, trong một số trường hợp vi phạm, thay vì đá phạt gián tiếp, đội vi phạm sẽ phải chịu quả phạt góc — một điểm thay đổi chiến thuật đáng lưu ý cho các đội và HLV.
Những hiểu lầm phổ biến (nhanh)
- “Mọi quả phạt đều có thể sút thẳng vào gôn?” — Sai. Chỉ đá phạt trực tiếp mới được.
- “Lỗi trong vòng cấm luôn dẫn tới penalty?” — Sai. Một số lỗi ít nghiêm trọng trong vòng cấm có thể dẫn tới đá phạt gián tiếp, không phải penalty.
- “Tín hiệu phân biệt chỉ quan sát ở cự ly gần?” — Đúng là quan sát tay trọng tài là cách nhanh nhất để phân biệt hai loại đá phạt.
Kết luận
Hiểu rõ khác biệt giữa đá phạt trực tiếp và gián tiếp giúp nhận định tình huống, đánh giá chiến thuật cố định và phân tích trận đấu chính xác hơn. Đá phạt trực tiếp có thể trực tiếp chuyển hoá thành bàn — như pha đá của Messi cho PSG — còn đá phạt gián tiếp thường đòi hỏi phối hợp để tạo cơ hội. Bạn thường nhận ra phân biệt này bằng tín hiệu tay của trọng tài — bạn có để ý chi tiết này khi xem trực tiếp chưa? Hãy để lại nhận xét hoặc tình huống đá phạt bạn ấn tượng nhất!
