Penalty (phạt đền) là một trong những tình huống quyết định nhất của trận đấu, nơi kỹ năng, luật lệ và tâm lý hội tụ. Trong những trận cầu lớn như chung kết World Cup 2022, penalty không chỉ là cú sút 11m mà còn là khoảnh khắc lịch sử có thể định đoạt ngai vàng. Bài viết giải thích rõ: penalty là gì, khi nào được thổi, quy trình thực hiện theo Luật Bóng đá (Laws of the Game) của FIFA và những hiểu lầm thường gặp.
Penalty là gì? Định nghĩa theo Luật Bóng đá của FIFA
Theo Luật Bóng đá (Law 14) của FIFA, penalty (phạt đền) là quả phạt trực tiếp được thực hiện từ chấm phạt đền 11m dành cho đội tấn công khi một cầu thủ đối phương phạm lỗi trong vòng cấm địa của đội phòng ngự. Đây là hình thức phạt đặc biệt do khoảng cách cố định và vị trí khung thành, nên được điều chỉnh chi tiết để đảm bảo công bằng.
Khi nào trọng tài thổi penalty? Điều kiện cần và đủ
Để một pha phạm lỗi dẫn tới penalty, phải đáp ứng hai yếu tố sau:
- Vị trí: lỗi xảy ra bên trong khu vực vòng cấm địa (bao gồm cả đường biên khu vực).
- Bản chất lỗi: lỗi phải là một trong các lỗi bị phạt trực tiếp, ví dụ:
- Đá, chạm, ngáng chân đối phương.
- Kéo áo, đẩy hoặc phạm lỗi thô bạo.
- Dùng tay chơi bóng (trừ thủ môn trong khu vực của mình).
Những pha vào bóng nguy hiểm như xoạc trượt, kéo giữ hay cản đường trong vòng cấm đều có thể dẫn tới chấm 11m nếu trọng tài xác định là lỗi.
Pha xoạc bóng trong vòng cấm dễ dẫn tới penalty; hình ảnh minh họa sai lầm phòng ngự.
Quy trình thực hiện penalty theo luật FIFA
Luật quy định chi tiết để đảm bảo công bằng trong việc thực hiện chấm phạt 11m:
- Vị trí đặt bóng: trên chấm penalty, cách khung thành 11 mét.
- Người thực hiện: cầu thủ được xác định rõ ràng trước khi sút.
- Vị trí thủ môn: thủ môn phải đứng trên vạch vôi cầu môn, giữa hai cột dọc; theo quy định mới (2024-2025) thủ môn phải có ít nhất một phần của một chân chạm vạch hoặc ở phía sau vạch tại thời điểm bóng được đá.
- Vị trí các cầu thủ khác: tất cả cầu thủ (trừ người sút và thủ môn) phải đứng ngoài vòng cấm, phía sau chấm penalty ít nhất 9.15m và ngoài vòng cung trước khu vực cấm.
- Tín hiệu của trọng tài: trọng tài thổi còi cho phép thực hiện cú sút.
- Cú sút hợp lệ: người sút đá bóng hướng về phía trước; không được chạm bóng lần hai cho đến khi bóng chạm cầu thủ khác.
- Khi bóng được đá, bóng vẫn có thể bật ra và các cầu thủ khác được phép tham gia nếu không phạm luật.
Ví dụ điển hình: Lionel Messi mở tỷ số phút 23 bằng quả phạt 11m cho Argentina trong chung kết World Cup 2022 — một pha penalty mang tính bước ngoặt và chịu sức ép cực lớn từ khán giả và truyền thông.
Messi mở tỷ số từ chấm 11m cho Argentina ở chung kết World Cup 2022, minh họa áp lực tâm lý khi sút penalty.
Những pha penalty kinh điển và kỹ thuật “Panenka”
Một trong những pha penalty nổi tiếng là cú “Panenka” của Zinedine Zidane vào lưới Gianluigi Buffon ở chung kết World Cup 2006. Thay vì sút mạnh, Zidane thực hiện pha bấm bóng nhẹ giữa khung thành, thể hiện bản lĩnh và kỹ thuật hoàn hảo trong tình huống căng thẳng.
Zidane thực hiện cú "Panenka" vào lưới Buffon ở World Cup 2006, ví dụ về kỹ thuật và bản lĩnh trên chấm 11m.
Những sai lầm và hiểu lầm phổ biến về penalty
Nhiều người hâm mộ thường nhầm lẫn các quy định sau:
- “Mọi pha phạm lỗi trong vòng cấm đều là penalty” — Sai. Chỉ những lỗi bị coi là phạm lỗi trực tiếp mới dẫn tới penalty.
- “Người sút không được đá bồi sau khi thủ môn cản” — Sai. Nếu bóng bật ra (cột dọc, xà hoặc thủ môn cản) và bóng vẫn trong cuộc, người sút hoặc đồng đội có thể đá bồi, miễn không vi phạm.
- “Thủ môn phải đứng yên trên vạch vôi” — Không hoàn toàn đúng. Thủ môn được phép di chuyển ngang trên vạch vôi và có một số chuyển động, nhưng theo luật mới phải giữ ít nhất một phần chân chạm vạch cho tới khi bóng được đá; hành vi gây phân tâm quá mức có thể bị phạt.
Thủ môn đóng vai trò quyết định trong các cú sút 11m; vị trí và phản xạ của thủ môn ảnh hưởng lớn đến kết quả.
FAQ nhanh
- Penalty khác gì với đá luân lưu?
Penalty (phạt đền) xảy ra trong thời gian thi đấu khi có lỗi trong vòng cấm. Đá luân lưu (penalty shoot-out) là loạt sút để phân định thắng bại sau khi trận đấu hòa sau hiệp phụ. - Nếu cầu thủ tấn công chạy vào vòng cấm trước khi sút?
Nếu cầu thủ tấn công phạm luật và ghi bàn, trọng tài sẽ cho thực hiện lại. Quyết định phụ thuộc vào bên phạm lỗi. - Cầu thủ có được chuyền bóng trước khi sút?
Có, luật cho phép chuyền cho đồng đội thực hiện cú sút 11m, nhưng tình huống này hiếm và có rủi ro cao.
Kết luận
Penalty là một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại — vừa là quy định pháp lý chặt chẽ, vừa là thử thách tâm lý và kỹ thuật cho cầu thủ và thủ môn. Hiểu rõ điều kiện dẫn tới penalty, quy trình thực hiện và các thay đổi luật (như quy định về vị trí thủ môn) giúp người hâm mộ nắm bắt đúng hơn những khoảnh khắc quyết định trên sân. Bạn ấn tượng nhất với pha phạt đền nào trong lịch sử bóng đá? Hãy chia sẻ ý kiến ở phần bình luận.
