Phát bóng lên là một tình huống hay gặp trong bóng đá hiện đại. Theo Luật 16 (The Goal Kick) trong Laws of the Game 2024/2025 do IFAB ban hành, phát bóng lên có thể dẫn tới bàn thắng trực tiếp vào khung thành đối phương — điều nhiều người xem vẫn nhầm lẫn. Bài viết này giải thích rõ quy định, trình tự thực hiện, ví dụ lịch sử và những hiểu lầm phổ biến liên quan đến phát bóng lên.
Luật và quy định chính (Luật 16)
- Mục đích: Phát bóng lên là cách bắt đầu lại trận đấu khi toàn bộ bóng đã vượt qua vạch vôi khung thành mà không có bàn thắng.
- Vị trí đặt bóng: Phải đặt tại bất kỳ điểm nào trong khu vực 5m50 phía trước khung thành (khu vực small box). Bóng phải nằm yên trước khi đá.
- Người thực hiện: Bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự (bao gồm cả thủ môn) đều có quyền thực hiện phát bóng lên.
- Vị trí đối phương: Tất cả cầu thủ đối phương phải đứng ngoài vòng cấm (vòng 16m50) cho đến khi bóng được đá.
- Khi nào bóng được coi là “trong cuộc”: Bóng phải được đá và di chuyển một cách rõ ràng. Từ thời điểm đó, bóng được coi là trong cuộc và các cầu thủ đối phương có thể bước vào vòng cấm để tranh chấp.
- Nếu cầu thủ đối phương vẫn ở trong vòng cấm và can thiệp khi bóng chưa ra khỏi vòng cấm, phát bóng phải được thực hiện lại.
- Ghi nhận bàn thắng trực tiếp: Nếu bóng được đá thẳng từ phát bóng lên và đi vào khung thành đối phương, bàn thắng được công nhận. Nếu bóng đi vào lưới đội chính thực hiện phát bóng (bàn phản lưới), bàn thắng không được công nhận và đội đối phương hưởng một quả phạt góc.
Thủ môn thường là người thực hiện các pha phát bóng lên, tuân thủ vị trí và quy định của Luật 16.
Quy trình thực hiện và điểm cần lưu ý
- Bóng phải đứng yên trong khu vực 5m50 trước khi đá; nếu bóng di chuyển trước khi đá, trọng tài yêu cầu thực hiện lại.
- Khi bóng đã được đá và di chuyển rõ ràng thì được coi là trong cuộc — khác với quy định cũ yêu cầu bóng rời vòng cấm.
- Mọi cầu thủ của đội thực hiện phát bóng có thể tham gia tấn công ngay sau khi bóng trong cuộc.
- Nếu phát bóng bị chạm trong vòng cấm bởi đối phương trước khi bóng rời khu vực, trọng tài thổi lại và phát lại.
Các thủ môn hoàn toàn có thể ghi bàn trực tiếp từ một pha phát bóng lên nếu bóng đi thẳng vào lưới đối phương.
Ví dụ lịch sử nổi bật
Trận Newport County vs Cheltenham Town (tháng 1/2021) là minh chứng sống động. Thủ môn Tom King (Newport) phát bóng từ rìa khu vực 5m50, bóng bay một mạch, chạm đất ngoài vòng cấm đội bạn rồi bật qua đầu thủ môn đối phương trước khi đi vào lưới. Khoảng cách đo được là 96,01 mét — được Guinness xác định là “bàn thắng ghi từ khoảng cách xa nhất trong một trận đấu chính thức”. Pha bóng này khẳng định rõ: một bàn thắng trực tiếp từ phát bóng lên là hợp lệ nếu tất cả điều kiện Luật 16 được thỏa mãn.
Tom King ghi bàn từ phát bóng lên ở khoảng cách 96,01 m, được Sách Kỷ lục Guinness ghi nhận.
Hiểu lầm phổ biến — Sửa sai nhanh
- “Phát bóng lên mà bóng đi vào lưới nhà thì tính là bàn thua” — Sai. Nếu đội thực hiện đá trực tiếp vào lưới nhà, trọng tài không công nhận bàn thắng; đội đối phương được hưởng phạt góc.
- “Nhận bóng trực tiếp từ phát bóng lên sẽ bị việt vị” — Sai. Theo Luật 11 (Offside), cầu thủ nhận bóng trực tiếp từ phát bóng lên không bị xem là việt vị.
- “Chỉ thủ môn mới được phát bóng lên” — Sai. Bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự đều có thể thực hiện phát bóng lên.
- “Không có giới hạn thời gian nên không bị phạt” — Sai. Nếu cầu thủ cố tình trì hoãn, trọng tài có thể cảnh cáo (thẻ vàng) theo quy định về mất thời gian và hành vi không đẹp.
- Nếu đối phương vẫn đứng trong vòng cấm khi phát bóng và can thiệp, trọng tài cho phát lại.
Phát bóng lên là công cụ triển khai tấn công quan trọng trong chiến thuật hiện đại, giúp tạo đợt phản công nhanh.
Kết luận
Phát bóng lên là một tình huống tưởng đơn giản nhưng lại chứa nhiều quy tắc quan trọng. Luật 16 hiện hành cho phép bàn thắng trực tiếp vào khung thành đối phương nếu bóng được đá và di chuyển rõ ràng từ khu vực 5m50, đồng thời điều chỉnh quyền tranh chấp trong vòng cấm so với phiên bản trước. Việc hiểu đúng các quy định này giúp tránh hiểu lầm khi theo dõi trận đấu và đánh giá chính xác quyết định của trọng tài. Bạn có từng thấy pha phát bóng lên nào gây tranh cãi? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn!
Tài liệu tham khảo:
- IFAB — Laws of the Game 2024/2025 (Luật 16: Goal Kick)
- Sách Kỷ lục Guinness — Kỷ lục bàn thắng xa nhất (Tom King, 96,01 m)
